ما در حالی وارد قرن بیست و یکم شده ایم که نگرانی های زیست محیطی و ارزشهای مرتبط با آن از دهه 1960 رو به فزونی نهاد و ما را نسبت به شکنندگی اکوسیستم کره زمین آگاه نموده است. به همین خاطر شروع به درک بهتر انسان به عنوان موجودی رو به رشد در زیست کره نمودیم و رابطه او با محیط زیست و محدودیت هایش در برآورده ساختن نیازها و تقسیم منابع حیاتی با دیگر جانداران را مورد ارزیابی قرار دادیم. این درک جدید ما را به سوی دیدگاهی نو سوق داد که بیانگر لزوم حرکت از جامعه مصرفی و استثمارگر به سوی جامعه ای که به پایداری بهای بیشتری می دهد بود. کمیسیون برانتلند پایداری را اینگونه معنا می کند: “برآورده ساختن نیازهای کنونی با احترام به نیاز آیندگان”. انجمن جهانی اقتصاد برای توسعه پایدار نیز این تعریف را ارائه می دهد: “اشتیاق در پیشبرد اقتصاد، کیفیت محیط زیست و برابری اجتماعی”.
این تفاسیر متمرکز، در عین حال نشانگر نیاز وافر به اخلاق برای احترام به تمامی گونه های زیستی و حفاظت از گونه گونی حیات است. به همین خاطر در این راستا پایداری دغدغه ای همگانی است. هنگامی که جمعیت جهان را برای میانه قرن حاضر حدود 10 میلیارد تخمین می زنیم؛ و جریان بی وقفه مهاجرت به شهرها همچنان ادامه دارد؛ و تأثیر عمیق فعالیت های انسان بر اکوسیستم خاکی و آبی کره زمین را می بینیم، برایمان روشن می شود که بین شهر، طبیعت و پایداری ارتباطی ناگسستنی وجود دارد. رد پای زیست محیطی فعالیت های هر انسان نشانه ای عمیق از حیات بر جای گذاشته است.
برای مدت های مدید انسان و طبیعت به عنوان دو عامل جدای از هم انگاشته شده است. این دوگانگی تأثیر بسیار عمیقی بر طرز تفکر انسان درباره خویش داشته است: شهر جایی است که انسان در آن می زید و غیر شهر جایی است که طبیعت در آن حضور دارد. در فرهنگ های منحصر بفردی که تحت تأثیر عمیق مهندسی عمران، ساختمان سازی، طراحی و برنامه ریزی قرار گرفته اند این جدایی به آرزوی کنترل کامل بر طبیعت و حتی رفتار انسان منجر شده است. بنابراین اصل طراحی رایج زمان کمی را صرف درک طبیعت و فرهنگی که محیط های انسانی را شکل بخشیده است می کند، و توجهی به جوامع چند فرهنگی که امروزه در بسیاری از شهرها معمول شده است ندارد.
پاتریک گدس، ایان مک هارگ، فیلیپ لوییس و دیگر متفکرانی که دغدغه هماهنگی زندگی انسان و طبیعت را داشتند نشان دادند که فرایندهایی که زمین را شکل می بخشد، و پیچیدگی بی حد و مرز گونه های حیات که در جریان تکامل پدید آمده اند، پایه ای غیرقابل اجتناب برای سکونت انسان فراهم آورده اند. ارتباط و وابستگی زندگی ها به یکدیگر، رابطه عمیق توسعه زندگی و فرایندهای کالبدی، اقلیمی، آبی، گیاهی و حیوانی روی کره زمین، تغییر شکل مداوم چرخه مواد در حیات و ممات، اینها همه عوامل جاودانگی زیست کره ای است که حیات را بر روی کره زمین حفظ کرده و به منظر طبیعی شکل بخشیده است. اینها شاخص های اصلی هستند که بایستی تمام فعالیت های انسانی را روی زمین شکل دهند.
اگر به منظر شهری از این دیدگاه توجه کنیم، برخی ارتباطات میان فرایندهای طبیعی و شهرها آشکار می گردد. در جهانی که هر روز با مشکل نابودی طبیعت روبرو هستیم، اینها علایمی از ارزشهای در حال تغییر هستند. کم کم می فهمیم که انرژی ارزان قیمت، آلودگی هوا و آب، از بین رفتن گیاهان، حیوانات، طبیعت یا محیط زیست مولد زاییده فعالیت شهرها هستند. به همین منوال، اگر طراحی شهری به صورت هنر و دانشی تعریف گردد که وقف ارتقای کیفیت محیط کالبدی در شهرها شود، تا آبادانی را سمت و سویی ببخشد و مکان ها را برای مردمی که در آنها زیست می کنند غنا دهد، آنگاه کار زیادی برای انجام دادن خواهد داشت.
منبع:
Hough, Michael (2004), Cities and natural process: a basis for sustainability, Routledge Pub, London.
مطالب مرتبط:
تأثیر متابولیسم شهری بر محیط زیستشهرها از نظر بیولوژیکی در استفاده از منابع حیاتی همچون هوا، آب و غذا در متابولیسم شهری همچون موجودی جاندارعمل می‌کنند. هرچه شهر بزرگ‌تر باشد از اطراف خود بیشتر طلب می‌کند و بدین ترتیب خطر تخریب محیط زیست افزایش می‌یابد. برای تحلیل هرچه بهتر شهر به عنوان یک واحد اکولوژیکی می‌توان آن را در چارچوب یک سیستم داده - ستانده بررسی کرد. بدین صورت که شهر برای پاسخگویی به نیازهای متنوع شهروندان خود ناگزیر به استفاده از داده‌هایی در حجم بسیار بزرگ است که مهم‌ترین آنها انرژی، غذا و آب می‌باشد. نتیجه استفاده از این داده‌ها با توجه به جمعیت…
بررسی عوامل موثر بر ادراک محیط شهریبه طور کلی می توان محیط شهر را مجموعه ای به هم پیوسته از مکان ها در نظر گرفت که با شبکه ای از راه ها و انواع مختلف حرکت به هم مربوط می شود. از این نظر ادراک سیمای شهر به طور عمده در فضاها و معابر شهری تحقق پیدا می کند. در شهرهای امروزی با گسترش وسایل حمل و نقل ماشینی، نقش فضاهای سواره به شدت افزایش یافته و در نتیجه تغییر کیفی در ترکیب و نقش فضاها به وجود آورده است. اختلاط انواع فضاهای ایستا و پویا وانواع حرکت سواره و پیاده یکی از خصوصیات و تضادهای…
پاپ فرانسیس، توسعه پایدار و دغدغه محیط زیستبا اینکه نامه پاپ فرانسیس دربارۀ محیط زیست توجه عمومی را در جهان به خود برانگیخته است، اما افراد معدودی از نزدیکیِ رویکرد پاپ و اشارات او در این نامه به دیدگاه‌های رومانو گواردینی۲، فیلسوف و کشیش کمتر شناخته شده آلمانی، آگاهی دارند. پاپ فرانسیس در نامه اخیرش علاوه بر ارجاع به ژان پل دوم و بندیکت شانزدهم، به نوشته‌های گواردینی نیز ارجاعات متعددی داشته است؛ و بخش‌های قابل توجهی از نوشتۀ او، مانند احساس ظهور نوعی فاجعه، مقابله تمام عیار با بت‌های تکنوکراتیک و امیدواری برای احیای معنوی کاملاً تحت تأثیر گواردینی نوشته شده است. وی برطرف کردن نیاز زمانه حاضر را…
بررسی انواع آلاینده های محیط زیست شهریآلودگي عبارت است از هرگونه تغيير در اجزاء متشکله محيط بطوريکه استفاده پيشين از آنها ناممکن گردد و يا حيات و منافع موجودات زنده به مخاطره افتد ماده آلوده کننده ماده اي است که داراي غلظتي بيش از غلظت طبيعي باشد به نحوي که بر روي موجودات زنده اثر نامطلوب داشته باشد. آلودگي هاي مختلف در شهر را مي توان در چند دسته کلي به شرح زير تقسيم بندي نمود: آلودگي هوا آلودگي آب آلودگي خاک آلودگي صوتي آلودگي هاي مغناطيسي آلودگي بصري آلودگي هوا آلودگي هوا يعني وجود يک يا چند آلوده کننده مانند گرد و غبار، فيوم ها،…
شناخت محیط طبیعی، انسان ساخت و اجتماعیمحیط واژه ای جامع و کامل است که اگرچه در ظاهر به مجموعه اشیایی که در یک فضای تعریف شده ی وسیع یا حتی کره زمین قرار دارند ، اطلاق می شود، ولی در بسیاری از فرهنگها و ازجمله فرهنگ ایرانی عوامل و عناصر و مفاهیم غیر مادی (همچون اصول و قوانین حاکم بر عالم هستی و طبیعیت و فرهنگ جوامع انسانی)را نیز شامل می شود . محيط در فارسي به معناي ” احاطه كننده“ و ”در برگيرنده دنيا“ است ، معادل انگليسي آن ENVIRONMENT (محيط متغير و ناپايدار) و برابر فرانسه اش MILIEU (محيط) است .در فرهنگ فارسي دكتر…
انسان و ادراک محیط پیرامونادراک اشیا به طور کلی ، رفتار یا پاسخی است که همواره به دنبال اثر محرک داخلی یا خارجی (فرستنده) از انسان (گیرنده) سر میزند. موضوع ادراک شامل بحث و بررسی خصوصیات فیزیکی محرک یا فرستنده و چگونگی پاسخ انسان به آن است. از طرفی خصوصیات روانی، آموخته ها، تجربه ها و انگیزه های فرد (گیرنده و معانی ذهن او) در موقعیت های اجتماعی و برداشت او را شامل می گردد. ادراک فرد یک مرتبه انجام نمی گیرد . افراد در وهله ی اول متوجه می شوند که شی ای در خارج آنها وجود دارد که از محیط توسط زمینه…
چارچوب مفهومی سرزندگی فضای شهریاصولا سرزندگی با چارچوب مفهومی خاصی مشتمل بر کلیدواژگان و اصطلاحات مرتبط طرح می شود: در دسترس بودن، عدالت و مشارکت، آسایش و آرامش، تعاملات اجتماعی، حضورپذیری، امنیت و پاسخگویی از جمله عواملی هستند که مفهوم سرزندگی را تعریف و به آن عینیت می بخشند. کیفیت زندگی که شهروندان تجربه می کنند به دسترسی آنها به زیرساخت ها (وسایل حمل و نقل، آب و بهداشت)، مواد غذایی، هوای پاک، سکونت قابل وصول، کار و شغل مناسب و فضای سبز و پارک ها بستگی مستقیم دارد. دسترسی متفاوت و ناهمگون شهرنشینان به زیرساخت ها نوعی بی عدالتی محسوب می شود و…
ادراک منظر شهری در تعامل انسان-محیطشاید یکی از موجزترین و در عین حال دقیق ترین عباراتی که در وصف اهمیت خیابان و منظرشهری ارائه شده است، گفته جین جیکوبز باشد «هنگامی که خیابان های شهر زیبا و جالب باشند آن شهر سرزنده و زمانی که خیابان های شهر زشت و خسته کننده باشد، آن شهر ملال آور به خاطر آورده خواهد شد». اهمیت منظر شهری به عنوان واسطه میان انسان و پدیده شهر، به اندازه ای است که برخی اوقات در تعریف طراحی شهری گفته اند: طراحی شهری مدیریت منظر شهری (منظر عینی و ذهنی) است. مدل ذهنی روابط میان انسان و محیط نشان می دهد…
مفهوم کیفیت در معماری و شهرسازیکیفیت واژه ای است که در تمام رشته های هنری علمی و صنعتی به شکل شهودی (درون ذهنی) درک و به طور مستمر در چار چوب گفتمان حوزه های مزبور به کار برده می شود. کیفیت مفهومی دو وجهی است. هنگامی که این واژه در مورد کیفیت های ملموس همچون: سختی، نرمی، سرعت و غیره به کار گرفته می شود، مفهومی روشن و قابل فهم دارد، لیکن زمانی که در مورد کیفیت های غیر ملموس نظیر: زیبایی، شکوه، تأثیر گذار و غیره استفاده می شود به مفهومی فرار و چند پهلو مبدل می گردد. معنای لغوی واژۀ کیفیت در فرهنگ زبان…
پیوند برنامه‌ریزی و طراحی شهری در راستای ارتقای کیفیت محیط شهرسازی جدید در جهان، اگر چه از دو عنصر برنامه‌ریزی و طراحی شهری تشکیل شده است ولی در چند دههٔ اخیر تحت تأثیر شهرسازی کارکردی، نقش طراحی شهری بسیار کم‌رنگ بوده است. طراحی شهری یک پدیده نسبتاً نو ظهور است و نوشته‌ها و تحلیل‌های آن مربوط به چهل تا پنجاه سال اخیر بوده است. برای مثال، سن فرانسیسکو به عنوان نخستین شهری است که به طور گسترده نسبت به تدوین و اجرای سیاست‌های طراحی شهری در حدود سال 1971 اقدام نموده است. در طول دههٔ 1960، موضوعات طراحی شهری به تدریج در متن پاسخگویی به مسائل و پروژه‌های مشخص مطرح…
